कोल्हापूर:

भुदरगड तालुक्यातील शिक्षणवेडे, समाजहितैषी व बहुआयामी कार्यकर्ते म्हणून ओळखले जाणारे श्री. यशवंत हरी सरदेसाई (रा. पंचरत्न गणेशनगर, गारगोटी) हे शिक्षण क्षेत्रातील चार दशकांहून अधिक काळाच्या उल्लेखनीय कार्यानंतर सेवानिवृत्त झाले असून, ‘आदर्श सेवानिवृत्त शिक्षक’ म्हणून त्यांचा गौरव होत आहे.

१९८४ पासून शिक्षण क्षेत्रात प्रवेश करताना त्यांनी आदिवासी दुर्गम भाग असलेल्या डहाणू (जि. ठाणे) येथे दहा वर्ष सेवा बजावली. शिक्षणासाठी वंचित मुलांना मुख्य प्रवाहात आणण्याची धडपड करत त्यांनी शंभर टक्के विद्यार्थीदाखल, प्रौढ साक्षरता, कुटुंबनियोजन आदी सामाजिक मोहिमांत भरीव कार्य केले. त्यानंतर कोल्हापूर जिल्हा परिषदेच्या सेवेत २००२ ते २०१९ दरम्यान त्यांनी विविध नावीन्यपूर्ण उपक्रमांनी शाळांचा दर्जा उंचावला.

सामाजिक बांधिलकीने समृद्ध कार्य
शालेय आयुष्यातूनच समाजकार्यास सुरुवात केलेल्या सरदेसाई सरांनी शिक्षक संघटनांमध्ये सक्रिय नेतृत्व करत —
• तालुका अध्यक्ष, मागासवर्गीय शिक्षक संघटना (२००२–०७)
• तालुका अध्यक्ष, कास्ट-राईब शिक्षक संघटना (२००७–१९)
अशा जबाबदाऱ्या यशस्वीपणे सांभाळल्या. शिक्षकांच्या जाती पडताळणी प्रमाणपत्रांमध्ये त्यांनी केलेले मार्गदर्शन विशेष कौतुकास्पद ठरले — तालुक्यात २०० आणि जिल्ह्यात तब्बल ३ हजार शिक्षकांना त्यांनी मदत केली.

तंबाखूमुक्त शाळा अभियान, उत्कृष्ट परिपाठ, गीतमंच, कवायत, डिजिटल वर्ग रचना, स्पर्धा परीक्षा मार्गदर्शन, गरजू विद्यार्थ्यांना साहित्य मदत अशा अनेक उपक्रमांमुळे ते शिक्षक-विद्यार्थ्यांमध्ये प्रेरणादायी व्यक्तिमत्त्व ठरले.

‘मातृ-पितृ ग्रंथालय’ – वैचारिक जपणूक
निवृत्तीनंतरही त्यांनी सामाजिक व शैक्षणिक कार्याची कास सोडली नाही. तब्बल २००० पुस्तकांचे खासगी ग्रंथालय ‘मातृ-पितृ ग्रंथालय’ हे त्यांचे जिव्हाळ्याचे प्रकल्प असून विद्यार्थी, स्पर्धापरीक्षार्थी व सर्वांसाठी ते मोफत उपलब्ध आहे.

तसेच डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर बहुउद्देशीय मार्गदर्शन केंद्र चालवून स्पर्धा परीक्षा, समुपदेशन, व्यवसाय मार्गदर्शन, विवाह मार्गदर्शन आदी विविध सेवा ते विनामूल्य देत आहेत. आंबेडकरी चळवळीतील त्यांचे योगदानही उल्लेखनीय आहे.

पत्रकारितेद्वारे समाजभानाची मांडणी
पत्रकारितेची आवड लक्षात घेऊन सरदेसाईंनी २०१८–१९ मध्ये वृत्तपत्रविद्या व जनसंज्ञापन पदविका पूर्ण केली. साप्ताहिक ‘भीमयान’ चे तालुका प्रतिनिधी म्हणून त्यांनी आंबेडकरी विचारांना मीडिया क्षेत्रात नवा उभारी दिली.

पुरस्कारांचा बहुमान
शिक्षण, समाजकार्य व पत्रकारिता या तिन्ही क्षेत्रांत त्यांनी मिळवलेल्या पुरस्कारांनी त्यांच्या कार्याची उज्ज्वल छाप उमटवली —
• राज्यस्तरीय संत रोहिदास जीवन गौरव पुरस्कार (२०१५)
• एकता गौरव पुरस्कार – शक्ती फाऊंडेशन (२०१५)
• सर्वोदय शिक्षक पुरस्कार (२०१७)
• विचार गौरव पुरस्कार – गंगाधर न्यूज पेपर (२०१९)
• आदर्श शिक्षक पुरस्कार – कास्ट-राईब संघटना (२०१८)
• पत्रकारितेसाठी विशेष सन्मान (भीमयान)

समाजात आदर्श ठसा
शिक्षक म्हणून चार दशकांचे मूल्याधिष्ठित कार्य, नेतृत्वगुण, सामाजिक भान, वंचितांसाठी लढण्याची वृत्ती आणि शिक्षण क्षेत्रासाठी आयुष्यभराची समर्पित धडपड यामुळे यशवंत हरी सरदेसाई यांचे नाव आदर्श शिक्षकांच्या पंक्तीत आदराने घेतले जाते.

गारगोटी परिसरात त्यांचे व्यक्तिमत्त्व आजही मार्गदर्शक दीपस्तंभ ठरत असून, 'सेवानिवृत्त' हे केवळ पद; कार्य मात्र आजही तेवढ्याच जोमाने सुरु आहे.